فرانسیس بیکن حکایت جالبی نقل می­کند؛

روزی خدمه­ی یک معبد، مردی که با کشتی قصد مسافرت داشته را به درون اطاقی می­برند و به او می­گویند: "عکس­هایی که روی دیوار می­بینی، عکس ِ کسانی است که نذر معبد کرده­اند و طوفانِ دریا به آنها آسیبی نرسانده است. تو هم می­توانی جزء این دسته باشی و با خیال راحت سفر کنی." مسافر نگاهی به عکس­ها می­کند و با برانداز کردنشان می­گوید: "بسیار خب، اما عکس کسانی که نذر معبد کرده­اند و طوفان غرق­شان کرده را کجا زده­اید؟"

به گمانم ما همیشه، هرگاه که فکر می­کنیم چنین می­کنیم. همواره در اثر غفلت است که احکام متولد می­شوند (این جانِ کلام همه­ی متفکرانی است که به رابطه­ی دانش و قدرت اشاره می­کنند). نمی­توان در علوم انسانی، از حقیقتِ چیزها پرسید، به این دلیل که حقیقت و معنا یک برساخته­ی اجتماعی است. ساخته­های اجتماعی دائما یک سری از واقعیات را سانسور می­کنند (کاری که خدمه­ی معبد برای آن مسافر کردند)، تا بتوانند حقیقتی منسجم و مقبول را ارائه کنند. میزان و نحوه­ی این سانسور و حذف، بسته به سامانه­ی دانایی (episteme) تغییر و تحول می­یابد. ابدا هم نباید انتظاری معصومانه داشت؛ نباید انتظار داشت که در دانش چیزی سانسور نشود. حذف دقیقا بخشی از استدلال است، وگرنه کلام ظاهری متناقض و از هم­پاشیده می­یابد.

خیال خودتان را راحت کنید؛ در علوم انسانی حقیقتِ ذاتی نمی­توان یافت (دیگر نپرسید «حقیقت چیست؟»، دیگر سوال از ذات نپرسید. پاسخ این سوال را جز خودتان کس دیگری نمی­داند). هر دانشی در باب انسان از آنجا که از زبان فراتر نمی­رود، دانشی است ناقص و توتالیتر؛ ناقص به این دلیل که شواهد را حذف و دسته­بندی می­کند و توتالیتر به این دلیل که مجال نفس کشیدن برای دیگر اندیشه­ها باقی نمی­گذارد.

***

نتیجه­ی منطقی (1): هرگاه خواستید حرف خود را ثابت کنید و حقیقتِ سخنتان را بر دیگری آشکار کنید، لازم نیست جان بکنید و لباس از قرآن بپوشید و شیخ­الرئیس دهر شوید، تنها کافی است بدانید که سخنتان زمانی معقول خواهد بود که پیش از هر حرفی، عقل را برای دیگران تعریف کرده باشید. و تعریفِ عقل، از راهی بجز زندگی و عمل ممکن نیست.

نتیجه­ی منطقی (2): اول زندگی کنید، بعد سعی کنید که بیاندیشید (یه چیزی تو مایه­های؛ برو کار می­کن مگو چیست کار).