پیامبری که معجزه نداشت

برای عباس اسکوئیان که دغدغه‌ی دین دارد، و روزی با هنر و درایت پرسید: «آیا اگر هم‌اکنون معجزه کنم، به من ایمان می‌آورید؟»


آنان که به پیامبر اعتقادی ندارند، پیش محمد می‌روند و به او می‌گویند، معجزه‌ای برای‌مان بیاور تا به تو ایمان بیاوریم. بسیار شنیده‌اند که اگر کسی ادعای پیامبری کرد، از او معجزه بخواهید. حالا پیامبر را با درخواست‌شان تنها گذاشته‌اند و منتظر ِ واکنش او مانده‌اند. آن‌ها پیشینه‌ای در هیچ دینی ندارند؛ نه یهودی‌اند و نه مسیحی. احتمالا اعرابِ بادیه‌نشینی هستند که قائله‌ی نبوتِ محمد به گوش‌شان رسیده و با کنجکاوی آمده‌اند تا دل‌هاشان در مقابل ِ قدرتِ عظیم ِ او نرم و سر به زیر شود. برای یک پیامبر شاید هیچ لحظه‌ای سخت‌تر از آن نباشد که معجزه‌ای از او طلب می‌شود. معجزه از نظر او شاید کاری احمقانه باشد. شبیه نعره‌ای است که یک سخنران برای ساکت کردن جمعی پُرهیاهو و نیز برای جلبِ توجه دیگران، سر می‌دهد، و پس از آن به محتوای اصیل ِ گفتارش می‌پردازد. سخنران هیچ‌گاه از نعره زدن لذت نمی‌برد. او مایل است در سکوتی سرشار از فهم، سخنانِ گران‌قدرش را چونان پاره‌هایی از وجودش بزایاند. برای او بدترین چیز آن است که بخواهد حوصله و حواس جمع را با چیزی غیر از هستی ِ مطمئن‌اش به ذوق آورد. به همین جهت محمد، به آنان که از او معجزه خواسته‌اند، پاسخی مغرور می‌دهد که در نگاه اول ژرف و تأمل‌انگیز است؛ «شما که خواهانِ معجزه‌اید، چرا به عیسی –که مرده زنده کرد- ایمان نیاوردید؟ چرا به موسی -که دریا را شکافت- مومن نشدید؟»

این جواب علاوه بر اینکه زاینده است و ذهن را به پرسش می‌گیرد، پاسخی ساده نیز در درون دارد؛ «ما به عیسی و موسی ایمان نداریم، چون آن دو و معجزه‌شان را ندیده‌ایم، و نمی‌توانیم به چیزی که ندیده‌ایم ایمان بیاوریم.» محمد با چنین ماتریالیسم ِ زمختی چه باید بکند؟ از طرفی در سخن‌شان، حقانیت و صفای بادیه‌نشینان نهفته است، آن‌ها همان چیزی را می‌خواهند که باید بخواهند، یک ‌راست و بی‌هیچ حاشیه، رفته‌اند سر اصل مطلب؛ «معجزه بیاور تا ایمان بیاوریم.» و از طرفِ دیگر، باور دارد که برای ذهنی شکاک که آمده‌است تا بار حیرانی و سرگشتگی‌اش را به معجزه‌ای زمین بگذارد، کار ِ عظیم او –حتی اگر زنده کردنِ مردگانِ صد ساله باشد- هیچ شکفتنی به دنبال ندارد. معجزه، در وجودِ آنکه او را می‌طلبد رسوخ نمی‌کند. معجزه باید به ناگاه فرود بیاید. باید هستی را به یک‌باره برهنه کند. معجزه نباید همچون یک قانونِ عادی، وجود را در مقابل ِ سرگشتگی میخکوب کند. معجزه اصلا یک چیز عادی نیست که بارهای بار سر بزند و به همه‌ی خواست‌های مشکوک آری بگوید. ولی حالا، محمد با این برزخ ِ عاطفه و باور چه کند؟ از قرار ِ معلوم، او هر دو (عاطفه و باور) را به میزانی بسیار دارد. آیا باید دست به معجزه ببرد؟ کاری که به آن باور ندارد را برای خاطر ِ صفای بادیه‌نشینان به جا آورد؟ یا که باید خشک و مغموم از اینکه دیگران او را نمی‌فهمند به کنج ِ تنهایی‌اش بخزد و در درون، آن‌ها را (آن دیگران را) نفرین کند، که آنقدر حقیرند که سخنانِ برخاسته از وجودش را به نعره‌ای واهی می‌فروشند!؟ باید چه کند؟

محمد اما نگرانی ِ دیگری نیز دارد؛ اگر او به خواسته‌ی اعراب تن دهد و برای هر بار شک و بی‌ایمانی‌شان معجزه‌ای عظیم (نظیر آنچه عیسی و موسی آوردند) بیاورد، در همان دم، به آیندگان نیز این حق را داده است که دیگر ایمانِ به او را جستجو نکنند، چرا که ایمانِ به او با مرگِ او می‌میرد. او دیگر نیست که معجزه کند، که ایمان بیافریند، که چشم‌ها را مات و مبهوت سازد، چراکه قدر ِ او به میزانِ توانایی‌اش در انجام ِ کارهای عجیب‌تر است. پس ایمانِ هوادارانش، قدر و منزلت‌اش، با مرگِ معجزه‌اش خواهد مُرد، و تا ابد تنها پیامبر ِ کسانی خواهد ماند که او و معجزه‌اش را دیدند و لمس کردند، همین ...

پس هم، باوری که در وجودش شعله گرفته و هم، عاطفه‌اش که به انسان‌های دیده و ندیده‌ی روزگار و عصرش بخشیده، او را بر آن می‌دارد که سرسختانه از اعجاز تن بزند و با گام‌هایی روشن و امیدوار، معجزه و ذلتِ عقل در برابر ِ آن را به تاریخ ِ انبیا هدیه کند و پیامبری باشد که معجزه نداشت، و سرگشتگی را به سرکوبِ حاصل از اعجاز ترجیح داد. پس از او، انسان دیگر به هیچ مدعی ِ معجزه‌ای ایمان نخواهد آورد.

---
پیشتر درباره‌ی معجزه:
دل به معجزه بسپار